Có thể nói, cả núi rừng Tây Bắc không ở đâu có một khu mua bán chim họa mi độc đáo như chợ phiên huyện vùng cao Mường Khương, tỉnh Lào Cai. Chợ họp vào sáng Chủ nhật hằng tuần, ở một con đường nhỏ nằm đầu khu chợ.
Đây là một trong những điểm thu hút khá đông du khách, nhất là khách quốc tế mỗi khi tới thăm Mường Khương. Mỗi phiên chợ thu hút hàng trăm lượt người tới mua bán, trao đổi chim họa mi với doanh số giao dịch trên dưới 100 triệu đồng.
Điều lạ là khu chợ này không có bóng dáng phụ nữ địa phương, nếu có phụ nữ thì thường là du khách từ xa tới. Ông Hoàng A Hòa, một thổ công phố chợ xứ Mường, cho biết: Từ xa xưa, chợ chim họa mi vùng cao chỉ dành cho giới mày râu và đi chợ Mường Khương mà không xem chim họa mi chọi và nghe họa mi hót thì coi như chưa đi chơi chợ…
Khu chợ này dành cho mua bán hay đổi cho nhau một mặt hàng duy nhất là chim họa mi. Lồng chim, thức ăn cho chim cũng được bày bán trong chợ. Ông Hảng Văn Phù, ngoài 70 tuổi, dân tộc Mông ở phố chợ Mường Khương, là một trong những nhân vật chơi chim họa mi có tiếng và cũng là người có kinh nghiệm chọn mua loài chim quý này, nói: Có những con “mi chiến Mường Khương” giá bán sang Trung Quốc bằng nửa cây vàng, còn giá bán một vài triệu/con là chuyện bình thường. Muốn nuôi chim phải chịu khó chăm, còn lười thì đừng nuôi mà tốn tiền.
Con nào có giọng hót cao, lông mượt, cánh thẳng, không nhảy loạn xạ khi nhìn thấy người lạ…
đấy là chim họa mi Mường Khương, chọi giỏi, hót hay. Nhà thơ Pờ Sảo Mìn là người dân tộc Pa Dí, quê ở xã Tung Chung Phố, huyện Mường Khương rất tự hào về chợ chim họa mi và nét văn hóa chơi chim họa mi của người xứ Mường quê ông. Theo nhà thơ, chợ chim Mường Khương càng nổi tiếng hơn vì có một con “mi bạc” bên Hà Giang mang sang bán cách đây vài năm, được một tay chơi người Hồng Kông mua với giá… tương đương một đàn trâu. Sau mỗi phiên chợ, có hàng trăm con họa mi từ chợ Mường Khương được thương lái mua xuất khẩu sang Trung Quốc và chuyển xuống các thành phố lớn dưới xuôi bán cho các đại gia chơi chim.
Trước đây, người dân tộc vùng cao có thú đi bẫy chim về nướng uống rượu, còn ngày nay họ lại say mê nuôi và luyện chim họa mi để có miếng chọi hay; trong số đó có những người trở nên khấm khá từ kinh doanh chim họa mi. Đó cũng là nét độc đáo của chợ chim họa mi Mường Khương thời mở cửa.
